Tarımda doğrudan pazarlama ve aracız satış

Yaklaşık yirmi beş senedir Almanya’da yaşıyor ve memleketim Silifke’nin Çatak Köyünde, Torosların tepesinde meyvecilik yapıyorum.

1980 yılında Adana Anadolu Lisesi orta kısmını,
1986 yılında Ankara Fen Lisesi’ni ve
1990 yılında ODTÜ Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümünü bitirip Almanya’ya gittim. Eşim ve üç çocuğumuzla Karlsruhe yakınlarında yaşıyoruz.
Kanadalı büyük bir IT şirketinde Enterprise Web Teknolojileri konusunda Senior Consultant olarak çalışıyorum.

On beş sene kadar önce dedemizden kalma verimsiz ekin tarlalarına  kiraz ve ceviz bahçesi kurduk.
Amacımız vatana millete faydalı olmak, ilerde bir gün Türkiye’ye geri dönmek ve tabi ki üretim yaparak kalkınmaya katkıda bulunmaktı.
Dar gelirli orman köylümüze her sene az da olsa yaklaşık 3000 gün yevmiye verebiliyor olmak bizler için bir gurur kaynağı. Ürettiklerimizin en az %60-70’i ihraç oluyor.
Yayla ikliminin de verdiği avantajla dünyanın en iyi kirazlarını üretiyoruz, cevizlerimiz de inanılmaz lezzetli. Çok güzel aromalı, bol sulu ve tatlı yazlık elma ve eriklerimiz iç piyasada tüketiliyor.

Çok başarılı denilebilecek üreticilik hikayemizin sonu bu gidişle maalesef iyi bitmeyecek:

• İklim çok dengesizleşti ve öngörülemez bir halde.
• Hasat zamanı işçi bulmak köyden şehre göç nedeniyle iyice zorlaştı.
• Zarar etmemek bir hedef haline geldi.
• Maliyetler devamlı artıyor, ama gelir düşüyor.
• Bahçede iyileştirme çalışmaları veya yeni yatırımlar yapamıyor,
• sadece devamlı masrafları nasıl kısarız diye planlar yapıyoruz.

Hesaplarıma göre 3-4 sene içerisinde özellikle girdi fiyatlarının devamlı artması ile risk taşınamaz hale gelecek ve borçlanmak gerekebilecek.

2500 civarında mahlep anaçlı Ziraat 0900 kiraz, 600 civarında ceviz, biraz da elma ve erik ağacımızla orta boy sayılabilecek aile işletmemizi gelecek 10-15 sene boyunca her sene biraz küçülterek bu işten çıkmaya, en azından çok daha küçük olmaya karar verdik. Küçülmeye bu sene elmaların yarısını, eriklerin beşte birini ve dondan riskli bölgelerdeki kiraz ağaçlarını keserek başladık. Oysa geleceğimizi biraz planlayabilsek don zararlarını önlemeye yönelik yatırımlar yapılabilirdi.

Çok severek yaptığımız bu işin, tarım sektörünün herkesçe bilinen fakat görmezden gelinen sorunlarından dolayı  sürdürülebilir olmadığını düşünüyoruz.

Çözüm olmayan destekler ve yetersiz politikalar

Parti ayrımı yapmadan siyasetin, ilgili kurumlar ve sivil örgütlerin tarım konusunda doğru çözümler üretemediğini hatta üretmediğini düşünüyorum.

Destekler ülkemize, çiftçimize ve köylümüze yararlı olacak şekilde tarımı sürdürülebilir hale getirmek için olmalıdır. Plansız, yetersiz ve sonuçları kontrol edilmeyen destekler ve bunların artması için mücadele ederek bir yere varılamaz. Öncelikle üretim planlaması yapılmalı ve ihtiyacımız olan ürünler belirlenmeli. Ayrıca çiftçiye gelir getirecek, ihtiyacımız olan ürünleri yetiştirmeyi teşvik eden ve üretim maliyetini düşürecek düzenlemeler yapılmalı.

Son hükümetlerin stratejik olmayan ve görünürde her ne pahasına olursa olsun öncelikle fiyat düşürmeyi ve ihtiyacı karşılamayı amaçlayan, kısa süren suni bir rahatlama sağlayan gıdada ve tarımda ithalat politikası önemli  bir yanlış. Bugünü kurtarmak için geleceğimizi riske atmayalım, feda etmeyelim.

Bu yaz CHP Mersin milletvekilleri şöyle bir öneri getirdiler: “Tüm yaş sebze ve meyve üreticilerini korumak için tarım ve kredi kooperatifi piyasayı regüle edecek şekilde yeterince alım yapmalıdır.”

Oysa piyasa özellikle yaş meyve sebzede çok iyi işleyen bir tedarik zinciri ister. Tarım ve Kredi Kooperatifinin bunu yapabileceğinden şüpheliyim ve yapması gerektiğine de inanmıyorum. Alınan ürünler iyi değerlendirilmezse çok israf ve kayıp olur. Fiyatlarda belki kısa süreli geçici bir iyileşme olabilir ama ürünler tüketiciye sağlıklı ulaştırılamazsa devletin ve milletin kaynakları da iyi değerlendirilmemiş olur. Ayrıca bu işlerin uzmanlarından ve sevenlerinden oluşmayan, amacı dışında da kullanılabilecek yeni bir hantal yapı ortaya çıkabilir. Bu yöntem birinci çözüm yolu olmamalı. Herşeye rağmen sayın milletvekillerinin soruna çözüm bulmaya çalışmaları olumlu.

Silifke Belediye Başkanı Sayın Mustafa Turgut bu yaz başkan yardımcıları ile birlikte bahçemizi ziyaret etti. Konu ilgisini çekse de sanırım diğer yoğun ve asli işlerinden dolayı şimdilik mesafeli kalmayı tercih etti. Türkiye tarımının sorunları bir ilçe belediyesinin tek başına altından kalkabileceği bir konu değil, ama çiftçi, köylü ve üreticilerin sorunlarıyla ilgilenmeleri  ve dinlemeleri önemli, umut veren bir adım. Süt ürünleri konusunda ise Sayın Turgut, Taşeli Tarımsal Kalkınma Kooperatifini kurarak çok önemli bir hizmet gerçekleştirdi.

https://www.facebook.com/DrMustafaTurgut/posts/1293805374084408

Çözüm önerileri

On beş senedir karşılaştığımız en önemli sorunları ve çözüm önerilerimizi daha iyi anlaşılabilmesi, daha çok kişiye ulaşabilmesi,  ve belki de hayata geçirilebilmesi ve desteklenmesi için paylaşmaya karar verdim.

Silifke’yi model alarak, ürettiğim fikirleri, önerileri ve yapılabilecekleri kısa başlıklar altında aşağıda toparladım. Çoğu yeni icatlar ve fikirler değil ama bunların doğru karışımıyla bir ülkenin kaderi değişebilir.

Öncelikle karını, zararını bilen, yatırımını planlayan bir şirket mantığıyla hareket edilip, şeffaf, kontrol edilebilen, örgütleyen, bilgilendiren ve yönlendiren bir kooperatif kurulmalı. Bu dürüst yapının birincil amacı yüksek kalite etrafında örgütlenme, doğrudan pazarlama ve aracısız satış ile gelir artırmak, ikincil amacı ise haller, tüccarlar, büyük marketler gibi diğer aktörlere karşı bir denge ve kontrol sağlamak olmalı. Bu modelde verimlilik artacak, israf ve kayıplar azalacaktır.

Aracısız satış, dünyanın tarım konusunda başarılı bir çok ülkesinde denenmiş bir örgütlenme şekli olan kooperatifler temel alınarak, tüketicinin de yararına olacak şekilde her ilçemizde, her üretim yöremizde uygulanabilir.

Doğrudan satış ve pazarlama tarım sektöründeki sorunların önemli bir kısmını çok daha hızlı, daha az riskli ve etkili bir biçimde çözebilir.

Bu proje, hem üreticiye hem tüketiciye hitap etmesi ve çok geniş bir kesime avantajlar sağlayacak olması dolayısıyla hem gerçekleştirenlere hem de arkasında duranlara büyük bir halk desteği sağlayacaktır.

Başka bir çıkış yolu var mı?

Üreticiyi yeni ve çok iyi bilmediği konularla uğraştırmak yerine hem Mersin, Antalya gibi üretici hallerini hem de İstanbul Bayrampaşa gibi tüketici hallerini düşünerek çıkarılacak düzgün bir hal yasası ve uygulamasının kontrolü ile bir çok sorun giderilebilir. Ürün satışı dürüst bir sistemle düzenlenen çiftçi, üretimde verimliliğin ve üründe kalitenin artmasına yönelik daha fazla zaman ve kaynak ayırabilir.  Ama kağıt üstünde hakça paylaşım sağlayan bir çok yasanın uygulamada nasıl başarısız olduğunu ve iyi niyetin suistimal edildiğini hepimiz çok iyi biliyoruz.

Üreticinin, çiftçinin ve köylünün aracısız satış sayesinde daha bağımsız bir şekilde gelir elde edebilmesi, işlerini yürütebilmesi ve geleceğini planlayabilmesi doğru çözümün önemli bir parçası olacaktır.

DOĞRUDAN PAZARLAMA VE ARACISIZ SATIŞ İLE SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM VE TÜKETİM